Voedings- en gezondheidsclaims – Deel 2

Van bijna elk product vind je tegenwoordig wel een ‘light’, ‘suikervrije’ of andere gezondere variant. Sinds 2006 zijn dit soort voedings- en gezondheidsclaims op eten en drinken gereguleerd in de hele Europese Unie. Dat betekent dat er eisen zijn om claims op een voedingsproduct te zetten.

In het tweede deel van de blogserie ga ik jullie alles uitleggen over voedings- en gezondheidsclaims, hoe je de meest voorkomende claims kunt herkennen en wat deze nu eigenlijk betekenen.

Functionele voeding – even terug in de tijd

De mensheid heeft al vele jaren interesse in voeding en de mogelijk voordelige eigenschappen. Dit zie je bijvoorbeeld in de traditionele Chinese geneeskunde, waar voeding en geneeskunde hand in hand gaan met elkaar. De overtuiging om ‘functionele voeding’ te gaan ontwikkelen begon in de jaren 80 in Japan. Voeding met gezondheidsvoordelen werden goedgekeurd in het toenmalige juridische systeem door het Ministerie van Gezondheid en Welvaart in Japan1. In 1993 viel voor het eerst de term ‘functionele voeding’ in het wetenschappelijk tijdschrift Nature2. Deze ontwikkeling bleef natuurlijk niet onopgemerkt in de rest van de wereld en zo begon een grote beweging om meer functionele voeding op de markt te krijgen: voeding die nét iets gezonder is dan de normale tegenhanger. Dit zijn producten waarvan we weten dat de hoeveelheid van een specifiek ingrediënt beter is voor de gezondheid.

Denk bijvoorbeeld aan een product waar het vetgehalte is verlaagd, of vezels zijn toegevoegd. Als voedingsproducent wil je natuurlijk dat je consument ook weet dat het product gezonder is, en waarom je dit product moet kiezen in plaats van de ‘normale’ versie. Zo zijn de eerste voedingsclaims op verpakkingen terechtgekomen.

Wat zijn voedingsclaims?

Om maar gelijk het antwoord te geven op de vraag “Wat zijn voedingsclaims?”: dat zijn claims die beweren dat een levensmiddel een betere voedingswaarde heeft. Deze producten hebben bijvoorbeeld minder kilocalorieën (energie). Er kan ook meer of minder van een bepaalde voedingsstof in zitten, zoals meer eiwitten of minder zout.

Het gebruik van voedings- en gezondheidsclaims is gereguleerd in de Europese wetgeving (verordening 1924/2006, voor de geïnteresseerden) en stelt dat een claim alleen gebruikt mag worden door voedingsproducenten als het aan bepaalde vereisten voldoet3.

De voedingsclaim ‘light’ (komt ook wel eens voor als ‘lite’) is bijvoorbeeld een claim op basis van de energetische waarde en wil zeggen dat het product minimaal 30% minder kilocalorieën, suiker of vet bevat dan dat van een vergelijkbaar product.

In het geval van suiker zijn er verschillende soorten voedingsclaims te vinden. ‘Suikervrij’ betekent bijvoorbeeld dat het product maximaal 0,5g suiker per 100g product bevat. De claim ‘Zonder toegevoegde suikers’ betekent dat er geen suiker aan het product is toegevoegd, maar het kan wel van nature aanwezige suikers bevatten.

Een claim die je ook met regelmaat tegenkomt is ‘bron van’ of ‘rijk aan’. Een ‘bron van eiwit’ betekent dat minimaal 12% van de energie in het product bestaat uit eiwitten. In het geval van ‘rijk aan eiwit’ is dit minimaal 20%. Op de website van het Voedingscentrum staat een handig overzicht als je iets dieper in de voedingsclaims zou willen duiken. Hier staat namelijk goed uitgelegd wat een bepaalde claim nu daadwerkelijk betekent.

Wat betekent het?

“Suikervrij”

Het suikergehalte van het product is maximaal 0,5 gram/100 gram of 0,5 gram/100 milliliter.

Zonder toegevoegde suikers

Aan het product zijn geen suikers of andere vanwege hun zoetkracht gebruikte levensmiddelen toegevoegd. Bij een levensmiddel dat van nature suikers bevat, moet op het etiket staan: ‘Dit product bevat van nature aanwezige suikers’.

Bron aan vezels

Het vezelgehalte van het product is minimaal 3 gram/100 gram of 1,5 gram/100 kcal.

Bron van vezels

Het vezelgehalte van het product is minimaal 6 gram/100 gram of 3 gram/100 kcal.

Bron aan eiwitten

Minimaal 12% van de energie in het levensmiddel bestaat uit eiwitten.

Bron van eiwitten

Minimaal 20% van de energie in het levensmiddel bestaat uit eiwitten.

Ligtht/lite

Het product is light als het gehalte van het product minimaal 30% lager is dan dat van een vergelijkbaar product. Op het product moet staan op welk aspect ‘light’ van toepassing is. Vaak geldt dit voor energie (kcal), vet of suikers.

Wat zijn gezondheidsclaims?

Op voedingsmiddelen kunnen naast voedingsclaims ook gezondheidsclaims staan. Deze beweren iets over de gezondheidsvoordelen van het product (of een specifiek ingrediënt). Soms zit er van nature genoeg van een voedingsstof in een product en kan een gezondheidsclaim gebruikt worden.

Het kan ook zo zijn dat het voedingsmiddel gezonder gemaakt is door er bijvoorbeeld iets aan toe te voegen (zoals vitamines). Voedingsproducenten mogen alleen een gezondheidsclaim gebruiken als deze is goedgekeurd door de Europese Unie met het advies van de Europese Voedselveiligheid Autoriteit (EFSA). Een gezondheidseffect moet bewezen zijn met wetenschappelijke studies.

Gezondheidsclaims komen in verschillende soorten voor. Algemene claims die je tegenkomt in de supermarkt zijn bijvoorbeeld: “IJzer draagt bij aan een normale concentratie” of “Vitamine C ondersteunt de afweer van je lichaam”. Ook bestaan er zogenaamde ziekterisicobeperkende claims, die je misschien wel eens op havermout gezien hebt: “Het is aangetoond dat bèta-glucaan van haver de bloedcholesterol kan verlagen/verminderen. Een hoog cholesterolgehalte is een risicofactor bij de ontwikkeling van coronaire hartziekten”.

Zelfs als een gezondheidsclaim is goedgekeurd, zijn er nog extra regels voordat de claim gebruikt mag worden. Deze voorwaarden staan in de Europese Verordening voor Voeding- en Gezondheidsclaims3. Er moet bijvoorbeeld altijd extra informatie op het product staan, waarin het belang van een gevarieerde, evenwichtige en gezonde levensstijl naar voren komt. Ook moet duidelijk verteld worden hoe veel van het product gegeten moet worden om het gewenste effect te bereiken, én dat je er ook weer niet te veel van moet eten. Dat kan namelijk weer slecht zijn voor het lichaam.

Op groente en fruit zul je overigens geen gezondheidsclaim terugvinden, terwijl deze zeker deel uitmaken van een gezond voedingspatroon #eatyourfruit. Voedingsmiddelen met een gezondheidsclaim kunnen handig zijn als aanvulling op een gezond voedingspatroon. Als je gezond en gevarieerd eet, zullen producten met een gezondheidsclaim weinig extra voordelen hebben.

Claims op voedingssupplementen

Ook op voedingssupplementen en kruidenpreparaten kunnen claims staan. Hiervoor gelden dezelfde regels als voor claims op voeding4. Voedingssupplementen zijn altijd bedoeld als aanvulling op normale, gevarieerde voeding, en geen vervanging hiervan. Sommige claims, specifiek voor kruidenpreparaten, staan ‘on hold’ en gaan vaak gepaard met de tekst: “Claim in afwachting van goedkeuring van de Europese Unie”. Dat betekent dat we nog niet 100% zeker weten of de gemaakte claims waar zijn, omdat er nog niet is gekeken naar het wetenschappelijke bewijs3. In een volgend deel ga ik onder andere verder in op de claims op supplementen en in hoeverre deze ‘on hold’ claims bewezen zijn.

Conclusie

Tegenwoordig kom je voedings- en gezondheidsclaims tegen op voedingsproducten die beweren net iets gezonder te zijn dan een andere product. Er zijn veel regels voor het gebruik van deze claims en ze geven dus wel degelijk informatie over het product. Verwacht echter geen wonderen: een gezond en gevarieerd dieet zal je net zoveel goeds doen. Door te weten wat al deze claims nu betekenen, inclusief het verschil tussen claims, kun jij de beste keuze maken in de supermarkt jungle.